Het gezicht van Nederland, Huizen
Documentaire van de NCRV uit 1993 gemaakt over de gemeente Huizen, Noord-Holland.
De Oude Haven van Huizen kent een lange historie. Ver voor de aanleg van de Afsluitdijk werd er met botters, ook wel bosschuiten genoemd, gevist in de Zuiderzee. Bot en haring waren veruit de belangrijkste vissoorten voor de Huizer vissers.
Bij gebrek aan converseringsmogelijkheden werd de haring, in de vele visrokerijen (hangen) en inleggerijen die Huizen heeft gehad, gezouten en gerookt tot bokking.
Onder andere de aanleg van de Afsluitdijk maakte een einde aan de zoutwater visserij. De Zuiderzee veranderde in het IJsselmeer en bot en haring maakten plaats voor vissoorten zoals paling en snoekbaars. De visserij in Huizen stopte en de rokerijen verdwenen.
Hieronder de historie van de Oude Haven van Huizen in vogelvlucht.
1811
Eerste verzoek van de gemeente voor het graven van een vaart en het maken van een haven aan het einde van die vaart
1818
De gemeente doet wederom een verzoek aan koning Willem I. Dit werd afgewezen omdat volgens enkele hoge militairen hierdoor de grond rondom Naarden niet meer defensief onder water gezet kan worden.
1829
De gemeente dient een plan in bij de provinciale staten en Koning Willem I om een kanaal aan te leggen voor het Gooi en dit aan een haven te verbinden. Het plan werd afgekeurd omdat het te duur was.
1838
Er worden meerdere plannen gemaakt voor de aanleg van een visserijhaven, maar deze stranden allemaal omdat ze te duur zouden zijn
1849
De vissers stelden voor om zelf een deel van de kosten van de aanleg van een haven bij elkaar te brengen. Ook het havengeld zou de kosten op termijn terugbetalen. Maar de schatkist was leeg en men vond de kosten nog steeds te hoog.
1853
Een plan met verlaagde kosten en gratis grond beschikbaar gesteld door Stad en Lande van Gooiland wordt door Provinciale Staten en de regering goedgekeurd. Het plan werd betaald door subsidies en een geldlening. Particulieren mochten inschrijven en kregen 4% rente.
1854
De aanleg van de haven ging voorspoedig en deze werd op 7 oktober 1854 officieel geopend door burgemeester Rebel. De planning was dat de haven pas mei 1855 zou worden opgeleverd.
Vanaf de ingebruikname van de haven groeide visvangst en de het aantal botters. Een botter is een houten vaartuig met een verlaagd achtersteven welke gebruikt werd voor de visvangst.
1885
Het hoogtepunt van de Huizer visvloot, er zijn 182 botters in gebruik. Vanaf dat jaar zou het aantal botters dat in gebruik is dalen tot in 1956 Joost Westland als laatste visser zijn vergunning inleverde.
Redenen hiervoor zijn onder andere:
• overbevissing in de Zuiderzee;
• opkomst van de Noordzee visserij;
• wegvallen van Duitsland als grootste afnemer;
• aanleg van de Afsluitdijk;
• economische crisis na de eerste wereldoorlog.
1899
De geldlening was volledig afgelost en vanaf dat moment is de gemeente Huizen verantwoordelijk voor het bestuur van de haven.
1900
De pier van de Oude Haven.
1907
De visafslag van Huizen wordt in gebruik genomen, deze zou tot 1966 in gebruik blijven.
1918
De eerste kalkoven wordt gebouwd. In een kalkoven worden schelpen gebrand met turf en brandhout. Door de hitte verdwijnt het koolzuur als gas uit de schelpen. Daarna werden de schelpen geblust, waardoor ze uiteenvielen tot kalk. Kalk werd gebruikt bij het metselen van stenen, bij het maken van soda en als mest. In 1988 werden de kalkovens afgebroken omdat er geen vraag meer was naar kalk.
1932
De Afsluitdijk wordt voltooid. Vanaf dat moment heette de Zuiderzee het IJsselmeer en de Waddenzee. Door de afsluiting met de zee werd het IJsselmeer zoet en kwamen vissoorten als paling en snoekbaars in het IJsselmeer. De visaanvoer werd steeds kleiner, wel werd de haven gebruikt voor de aanvoer van bouwmaterialen.
Vanaf 1932 begint de Nieuwe Onderneming IJsselmeer (N.O.IJ.) met pleziervaarten. De salonboot voer dagelijks naar Marken en Volendam. Een kaartje voor deze populaire toeristische pleziervaart kostte destijds 2 gulden. Kinderen betaalden slechts 1 gulden.
1940
In het begin van de oorlog werd de haven gebruikt om koeien af te voeren naar Waterland, vanwege het onder water zetten van de Hollandse waterlinie. De Duitse troepen gebruikten de haven om oefeningen te doen. De laatste botters voeren regelmatig uit om te vissen en levensmiddelen in Friesland op te halen. Dit was levensgevaarlijk vanwege de geallieerde vliegtuigen.
1960
De industriële functie van de haven liep steeds meer terug, vanwege de opkomst van het wegvervoer.
1970
De eerste steigers voor plezierjachten werden aangelegd.
1980
De Oude Haven gezien vanaf de Bestevaer. Links de Havenstraat met in de verte de Kalkovens op de originele plaats.
1994
De haven werd opgeknapt. De steigers werden verplaatst naar de Energieweg waar ook het havenkantoor en de reddingsbrigade werden gehuisvest.
2002
De haven kreeg nogmaals een opknapbeurt. De oude westelijke pier werd weggehaald. De kades werden vervangen en er kwamen meer ligplaatsen bij.
2007
De eerste woningen werden opgeleverd bij de kop van de haven.
2012
Het Nautisch kwartier werd geopend. In de stijl van 1860 zijn onder andere een hotel, diverse restaurants en een botterwerf met smederij gebouwd.
2015
Vishandel Bunschoten vestigt zich aan de Energieweg aan de haven.
2018
Bunschoten vispaviljoen opent haar deuren en het nieuwe havenkantoor werd geopend aan de Havenstraat.
2019
Er meren regelmatig cruiseboten aan die Huizen komen ontdekken.